Çeviri | Edgar Allan Poe: "Adaptasyon ve Tanrının Kurguları"

ADAPTASYON VE TANRININ KURGULARI[1]

Çeviren: Reha Kuldaşlı

Bütün Bridgewater incelemeleri[2] Kutsal adaptasyon sistemindeki muazzam tuhaflığı fark etmede aciz kalmıştır: Salt insanın kurgu kabiliyetinin eserinden ayrı olarak adaptasyonu Kutsal diye damgalamanın tuhaflığını. Adaptasyonun tam mütekabiliyetinden bahsediyorum. Örneğin: İnsanın koşullarında belirli bir nedenin belirli bir sonucu vardır; belirli bir amaç belirli bir nesneyi ortaya çıkarır ama mütekabiliyet görmeyiz. Sonuç, neden üzerinde tepki oluşturmaz: Nesne, amaçla olan ilişkileri değiştirmez. Kutsal kurgularda nesne, ona nasıl bakmayı seçtiğimize bağlı olarak ya nesne ya da amaçtır; ancak amaç, ya amaç ya da nesnedir; bu nedenle (soyut olarak, somutlaştırmadan; anın olgularına atıfta bulunmadan) hangisinin hangisi olduğuna karar veremeyiz. İkincil bir örnek: Kutup iklimlerinde, insan bedeni gereken kalori değerini korumak için, midedeki yakım işlemi için balina yağı gibi amonyak değeri en yüksek gıdalara ihtiyaç duyar. Tekrar: Kutup iklimlerinde insana sunulan tek yiyecek, bol miktarda bulunan fok ve balinaların yağıdır. Şimdi, eldeki yağ mecburen talep edildiği için mi mevcuttur? Yoksa elde edilebilecek tek şey olduğu için mi talep edilen tek şeydir? Söylemek mümkün değil. İnsanın eserlerinde beyhude aradığımız, adaptasyonun mutlak mütekabiliyeti söz konusudur.

Bridgewater incelemelerinin yazarları, genel anlamda nedenfikrini – ve nihayet İlk Neden yani Tanrı fikrini – alaşağı etme eğiliminden dolayı bu noktadan kaçınmış olabilirler. Ancak bildiğim kadarıyla onlardan önce kimsenin algılamadığı bir şeyi algılayamamış olma ihtimalleri daha yüksektir.

İnsanın marifetinin çabalarından duyduğumuz haz, neden ile sonuç arasındaki bu mütekabiliyet türüne yaklaşımla doğru orantılıdır. Örneğin kurmaca edebiyatta bir kurguplanlarken, noktaları veya olayları öyle bir şekilde düzenlemeyi hedeflemeliyiz ki herhangi birine baktığımızda hangisinin hangisine bağlı olduğunu, hangisinin hangisini desteklediğini tam olarak göremememiz gerekir. Bu anlamda, elbette kurguda mükemmeliyet yakalanamaz çünkügerçektekurgulayan İnsandır. Tanrının kurguları ise mükemmeldir. Evren, Tanrının Kurgusudur.

---

[1] Democratic Review, Kasım 1844 [2] 1833-1836 yıllarında, “Tanrının Yaratılışta tezahür eden kudreti, hikmeti ve iyiliğinin” farklı yönleri hakkında yazılan ve yayınlanan sekiz incelemedir. 1829’da ölen ve doğal teoloji çalışmalarını desteklemesiyle bilinen Bridgewater 8. Kontu Francis Egerton bu amaçla 8.000 £ bağışta bulunmuştur. (ç.n.)